Juridisch
In 2023 diende de Brusselse regering een ontwerpordonnantie in bij het Brussels Parlement om de schenkings- en successierechten te wijzigen. Het doel? Nieuwe familiestructuren beter weerspiegelen. De ontwerpordonnantie werd inmiddels goedgekeurd en trad in werking op 1 januari 2024. In dit artikel gaan we dieper in op deze wijzigingen. We belichten ook de verwachte verlenging van de overlevingstermijn voor niet-geregistreerde schenkingen.
In ons artikel Op naar soepelere successie- en schenkingsregels in Brussel brachten we reeds de wijzigingen voor feitelijk samenwonenden onder de aandacht. Het belangrijkste effect van deze maatregelen was de verbetering van het fiscaal statuut van feitelijk samenwonenden wanneer ze een schenking of erfenis ontvangen van hun samenwonende partner.
Feitelijk samenwonenden kunnen voortaan, onder bepaalde voorwaarden, genieten van hetzelfde tarief als het tarief dat van toepassing is op gehuwden en wettelijk samenwonenden, zowel voor successie- als voor schenkingsrechten. Ook de langstlevende feitelijk samenwonende partner kan, opnieuw onder bepaalde voorwaarden, een voordeeltarief (of verlaagd tarief) voor successierechten genieten op het aandeel dat hij of zij krijgt in de gezinswoning.
Rechtstreeks naar:
Tot nu toe konden de kinderen van de wettelijk samenwonende partner of echtgeno(o)t(e) van de overledene in het successierecht genieten van het tarief rechte lijn wanneer zij bij testament1 een of meer goederen van de overledene ontvingen.
Voortaan gelden deze regels ook voor de kinderen van de feitelijke samenwonende partner van de overledene (op voorwaarde dat de samenwoning ten tijde van het overlijden ten minste één jaar heeft geduurd en de samenwonenden een gemeenschappelijke huishouding voerden)2.
1. De wet voorziet geen automatisch erfrecht voor de kinderen van de samenwonende partner of echtgeno(o)t(e) van de overledene. De overledene is dus verplicht om een testament op te stellen als hij hen iets wil nalaten.
2. Deze gelijkstelling geldt alleen voor de toepassing van successierechten en niet voor de toepassing van schenkingsrechten, behalve in bepaalde gevallen waarop we in deze publicatie niet in detail ingaan.
Zoals aangekondigd in onze eerdere bijdrage, kan de langstlevende feitelijk samenwonende partner nu ook, onder bepaalde voorwaarden, genieten van het voordeeltarief voor de vererving van de gezinswoning3, zoals reeds van toepassing voor de afstammelingen van de overledene bij de overdracht van een deel in volle eigendom in de gezinswoning. Het is belangrijk te onthouden dat dit een verlaagd tarief betreft, en geen volledige vrijstelling van successierechten zoals in het Vlaamse Gewest.
De Brusselse ordonnantiegever heeft daarnaast ook besloten om de voorwaarden voor de toepassing van het voordeeltarief te versoepelen, zelfs voor mensen die er al voor in aanmerking kwamen. Tot nu toe was het alleen mogelijk om te genieten van dit tarief als de overledene op het moment van overlijden ten minste vijf jaar zijn of haar hoofdverblijfplaats had in het betreffende onroerend goed. Deze voorwaarde is nu afgeschaft, wat betekent dat het voordeeltarief ook van toepassing kan zijn als de gezinswoning zich in een ander gewest bevindt, bijvoorbeeld door een verhuizing in de vijf jaar voorafgaand aan het overlijden4.
Bovendien werd het persoonlijke toepassingsgebied van deze regel uitgebreid. Deze omvat nu de ascendenten (bv. ouder of grootouder) en de afstammelingen (bv. kind of kleinkind) van de overledene (naast de langstlevende feitelijke samenwonende partner onder bepaalde voorwaarden), evenals rechtverkrijgenden die voor de toepassing van dit tarief worden gelijkgesteld met een ascendent of een afstammeling van de erflater. Het voordeeltarief is dus niet langer uitsluitend voorbehouden aan rechtstreekse bloedverwanten in opgaande of neergaande lijn van de overledene of geadopteerde afstammelingen.
3. De langstlevende feitelijk samenwonende partner moet een gemeenschappelijke huishouding hebben gevoerd met de overledene en ten minste drie jaar met hem/haar hebben samengewoond op het moment van overlijden om in aanmerking te komen voor dit voordeeltarief.
4. Een voorbeeld: iemand verhuist vanuit het Brussels Hoofdstedelijk Gewest naar het Vlaams Gewest en overlijdt daar minder dan twee jaar en zes maanden na zijn verhuizing, zodat hij er minder lang heeft gewoond dan in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. In dat geval zijn de tarieven en regels van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (en niet die van het Vlaams Gewest) van toepassing, met inbegrip van het voordeeltarief voor de gezinswoning, zelfs als die zich in het Vlaams Gewest bevindt.
Natuurlijke personen die niet onderworpen zijn aan het tarief in rechte lijn, zullen volgens de ordonnantie kunnen genieten van een verlaagd tarief van 3% tot een maximaal totaalbedrag van 15.000 euro voor de volledige nalatenschap.
De overledene moet echter ondubbelzinnig in een testament de identiteit vermelden van de legataris die van dit verlaagde tarief kan genieten. Bovendien wordt, als meerdere personen worden aangewezen als begunstigden van de regeling, het bedrag van 15.000 euro verdeeld in verhouding tot hun aandeel in de belastbare waarde van de goederen die zij verkrijgen in de nalatenschap.
Naar het voorbeeld van het Vlaamse Gewest heeft de Brusselse ordonnantiegever besloten om een wettelijke bepaling te schrappen die bepaalde dat, in geval van verwerping van een nalatenschap, de successierechten die verschuldigd zijn door de personen die voordeel halen uit deze verwerping (bijvoorbeeld de kinderen van de partij die verwerping doet) niet lager mogen zijn dan de successierechten die de verwerpende erfgenaam had moeten betalen.
In het geval van verwerping van een nalatenschap worden de door de begunstigden verschuldigde successierechten voortaan berekend zonder rekening te houden met de belasting die had moeten worden betaald door de erfgenaam die de nalatenschap verworpen heeft, wat vaak zal resulteren in een lagere heffing van successierechten.
Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest heeft een specifieke regeling om kapitaal dat wordt ontvangen in het kader van bepaalde groepsverzekeringscontracten vrij te stellen van successierechten.
De langstlevende echtgeno(o)t(e) en kinderen jonger dan 21 jaar zijn vrijgesteld van successierechten op de renten en kapitalen die ze ontvangen wanneer een groepsverzekeringspolis die op naam van de overledene als werknemer is afgesloten, wordt ontbonden.
Deze vrijstelling wordt nu uitgebreid naar de langstlevende wettelijk samenwonende partner als hij of zij wordt aangeduid als begunstigde van de polis en nog steeds wettelijk samenwonend is op de datum van overlijden van de partner.
Het is nog even wachten op de inwerkingtreding van de maatregel om de ‘verdachte’ periode (ook bekend als overlevingstermijn) te verlengen van drie naar vijf jaar voor niet-geregistreerde schenkingen van roerende goederen. De verdachte periode verwijst naar de periode die volgt op een niet-geregistreerde schenking van roerende goederen. Als de schenker tijdens deze periode overlijdt, zijn er alsnog successierechten verschuldigd op de schenking.
In een vorig artikel gaven we aan dat het Brussels Hoofdstedelijk Gewest ermee had ingestemd om de zogenaamde verdachte periode te verlengen van drie naar vijf jaar. Aanvankelijk zou deze hervorming in werking treden op 1 januari 2024.
Eind december verklaarde de Brusselse regering echter dat de ontwerpordonnantie nog in voorbereiding was en dat de details nog binnen de regering moesten worden besproken. Bijgevolg is er nog steeds geen precieze datum voor de inwerkingtreding. Volgens de Brusselse minister van Financiën zou dit enkele maanden kunnen duren. Bovendien lijkt het erop dat deze maatregel geen terugwerkende kracht zal hebben en dus enkel van toepassing zal zijn op schenkingen die na de inwerkingtreding worden gedaan.
We houden u zeker op de hoogte van de verdere ontwikkelingen.
Heeft u vragen of wenst u meer informatie? Neem dan contact op met uw relatiebeheerder.
Wilt u niets missen van onze beursanalyses, updates over de fiscale actualiteit en adviezen over juridische nieuwigheden? In onze kwartaalnieuwsbrief Delen Expertise brengen we al onze inzichten voor u samen in één handig overzicht, met video’s, artikels en interviews. Schrijf u in.