Juridisch
Vandaag denken aan later, dat is het motto van elke goede planning. Dat geldt ook voor uw vermogen. Met een zorgvolmacht geeft u iemand de opdracht om over uw belangen te waken als u daar zelf niet meer toe in staat bent. Sinds 1 maart 2019 kunt u niet alleen aangelegenheden regelen omtrent uw vermogen, maar ook over uw persoon.
Bij een klassieke volmacht geeft u iemand de mogelijkheid om in uw plaats en voor uw rekening bepaalde rechtshandelingen te stellen. U kunt deze volmacht beperken tot een of meerdere welomschreven rechtshandelingen (bijvoorbeeld de verkoop van een woning of de uitvoering van bankverrichtingen). Of u kunt een algemene volmacht opstellen waardoor uw lasthebber heel uw vermogen kan beheren of hierover kan beschikken.
In het verleden rezen er vaak vragen over de geldigheid van deze klassieke volmacht indien de opsteller nadien wilsonbekwaam werd. Volgens sommigen was zulke volmacht niet langer bruikbaar wanneer de opsteller achteraf, bijvoorbeeld door ouderdom, ziekte of een ongeval, niet langer in staat was om zijn vermogen zelf te beheren. Om hieraan tegemoet te komen voerde de wetgever op 1 september 2014 de volmacht buitengerechtelijke bescherming (verder zorgvolmacht genoemd) in1. De wet stelde uitdrukkelijk dat de zorgvolmacht - mits zij voldoet aan enkele voorwaarden – blijft gelden, ook als de opsteller later wilsonbekwaam wordt.
Sinds 1 maart 20192 werd het toepassingsgebied van de zorgvolmacht gevoelig uitgebreid, en kunt u ook een volmacht geven om beslissingen te nemen over uw persoon. We zetten de belangrijkste wijzigingen op een rij. We verwijzen ook naar het artikel over de zorgvolmacht in het nieuwsbulletin van juli 20153.
1 Wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus die strookt met de menselijke waardigheid, gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van 14 juni 2013.
2 Wet van 21 december 2018 houdende diverse bepalingen betreffende justitie, gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van 31 december 2018.
3 Zie “Wilsonbekwaamheid: anticipeer zélf en stel een volmachthouder aan”, Nieuwsbulletin Delen Private Bank, Juli 2015/3.
Om onder de bescherming van de zorgvolmacht te vallen, volstaat het om op een ogenblik waarop u nog wilsbekwaam bent en op voorwaarde dat u dat ogenblik niet onder een gerechtelijke beschermingsmaatregel4 valt, aan een of meerdere personen een (onderhandse of notariële) zorgvolmacht te verlenen. U moet in deze volmacht uitdrukkelijk verklaren dat deze volmacht tot doel heeft om een buitengerechtelijke bescherming te regelen. Deze volmacht moet vervolgens verplicht geregistreerd5 worden in het Centraal Register van Lastgevingsovereenkomsten dat bijgehouden wordt door de Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat (KFBN). Een onmiddellijke registratie is niet noodzakelijk, maar wel verplicht om onder het toepassingsgebied van de wet te vallen. Let op: van zodra u wilsonbekwaam bent, kunt u uw volmacht niet meer registreren.
Hoewel een zorgvolmacht onderhands kan worden opgesteld (mits zij voldoet aan deze voorwaarden) raden wij u steeds een notariële volmacht aan, gezien de complexiteit van deze materie. Zulke notariële volmacht is trouwens verplicht om uw lasthebber toe te laten rechtshandelingen te stellen die een notariële akte vereisen (bijvoorbeeld de verkoop van een huis, het wijzigen van uw huwelijkscontract of het uitvoeren van een notariële schenking).
4 Zodra de vrederechter één rechtshandeling heeft geïdentificeerd waarvoor u handelingsonbekwaam bent, kan u dus geen (buitengerechtelijke) zorgvolmacht meer opstellen.
5 Ook de herroeping van de lastgeving moet verplicht geregistreerd worden in het Centraal Register van de Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat.
We geven alvast één gouden raad: wees volledig en duidelijk. Zo vermijdt u interpretatieproblemen later. Stem ook uw zorgvolmacht af op uw persoonlijke situatie, door bijvoorbeeld rekening te houden met de omvang en de samenstelling van uw vermogen. Zo bent u zeker dat het beheer van uw vermogen en de beslissingen omtrent uw persoon volledig zullen verlopen volgens de principes die u in uw volmacht heeft uitgetekend.
Besteed de nodige aandacht aan het aanvangspunt van de zorgvolmacht. Dit kan onmiddellijk zijn, d.w.z. onmiddellijk na de ondertekening, of vanaf het ogenblik dat u wilsonbekwaam wordt. In dat laatste geval legt u best vast hoe deze wilsonbekwaamheid moet worden vastgesteld (bijvoorbeeld na het advies van een of meerdere geneesheren die vaststellen dat u zich daadwerkelijk bevindt in een toestand van wilsonbekwaamheid). Zoniet komt het aan de lasthebber toe om te oordelen wanneer u in een beschermwaardige toestand verkeert.
Van zodra het aanvangspunt van de zorgvolmacht bereikt is, kan uw lasthebber zich op de volmacht beroepen. Er is dus principieel geen rechterlijke tussenkomst vereist opdat uw lasthebber zich op de volmacht zou kunnen beroepen. De vrederechter moet ze niet uitvoerbaar verklaren. De inwerkingtreding van de zorgvolmacht doet evenwel geen afbreuk aan uw eigen juridische handelingsbekwaamheid. In principe blijft u dan nog steeds juridisch bekwaam om zelf rechtshandelingen te stellen, en kunt u zelf verder blijven optreden.
De zorgvolmacht is in principe van onbepaalde duur.
Wees ook duidelijk over de bevoegdheden van uw lasthebber. U kunt uw zorgvolmacht beperken tot een of meerdere goederen, bijvoorbeeld het beheer van uw bankrekeningen of de verkoop van een woning. Maar u kunt het toepassingsgebied ook heel ruim omschrijven en de zorgvolmacht van toepassing verklaren op al uw goederen (bijvoorbeeld het beheer van uw portefeuille, het afhalen van gelden, de verhuur of verkoop van een onroerend goed, al dan niet met de bedoeling om de opbrengst ervan te schenken, de betaling van facturen, de inning van inkomsten en pensioenen, de vernieuwing van een huurcontract, het uitvoeren van herstellingen aan een woning, enzovoort). Klare taal is hier aangewezen, want bij gebrek aan een nauwkeurige precisering in de volmacht moet uw volmachthebber zich beperken tot het stellen van daden van beheer.
Verruiming van het toepassingsgebied van de zorgvolmacht
Sinds 1 maart 2019 werd het toepassingsgebied van de zorgvolmacht verruimd: u kunt nu ook een volmacht geven omtrent beslissingen over uw persoon. U kunt bijvoorbeeld uitdrukkelijk aangeven dat u zo lang mogelijk thuis wilt wonen (en daar verzorgd wilt worden), in welke rust- of verzorgingsinstelling u wilt verblijven, door welke arts u behandeld wilt worden, welke patiëntenrechten uw volmachthebber mag uitoefenen, enzovoort. Er zijn enkele uitzonderingen, de zogenaamde hoogstpersoonlijke handelingen opgesomd in het Burgerlijk Wetboek6 en onverminderd bijzondere wetgeving die er bestaat rond bepaalde wilsverklaringen zoals bijvoorbeeld de euthanasie, die voorrang heeft.
6 Bijvoorbeeld de toestemming tot huwen, het instellen van een vordering tot echtscheiding op grond van onherstelbare ontwrichting van het huwelijk of tot scheiding van tafel en bed, het aangaan van een door de wet toegelaten erfovereenkomst in de hoedanigheid van beschikker (of in de hoedanigheid van vermoedelijke erfgenaam wanneer de erfovereenkomst in hoofde van de beschermde persoon een verzaking aan rechten in een niet opengevallen nalatenschap tot gevolg heeft), de erkenning van een kind, enz. (zie artikel 497/2 BW).
De zorgvolmacht is een onmisbaar instrument voor uw successieplanning. In die context kan het nuttig zijn om een aantal specifieke rechtshandelingen uitdrukkelijk op te nemen in de zorgvolmacht.
Wij denken dan bijvoorbeeld aan een volmacht om een huwelijkscontract op te maken of aan te passen (bijvoorbeeld een verblijvingsbeding of contractuele erfstelling schrappen, een optioneel beding inlassen of aanpassen), om een keuze uit te oefenen op basis van een optioneel beding, enzovoort.
“ De zorgvolmacht is een onmisbaar instrument voor
uw successieplanning. ”
U kunt ook voorzien dat uw volmachthebber (bijvoorbeeld uw partner) een in een schenkingsakte overeengekomen conventioneel recht van terugkeer kan uitoefenen wanneer de begiftigde vóór uzelf overlijdt en u op dat ogenblik wilsonbekwaam bent, en dat hij/zij daarna in uw plaats kan overgaan tot een nieuwe schenking. U kunt immers in een zorgvolmacht uitdrukkelijk het recht verlenen aan uw volmachthouder om bepaalde goederen tijdens uw leven te schenken, en hierbij onmiddellijk het voorwerp en de begunstigde(n) van deze nieuwe schenking vastleggen, alsook de voorwaarden en de modaliteiten hiervan (bijvoorbeeld in functie van de grootte van uw vermogen of de leeftijd van de begiftigde(n), enzovoort).
We denken hierbij ook aan de hypothese waarbij een van beide echtgenoten plots onbekwaam wordt ingevolge een ongeval of ziekte (hartaanval, hersenbloeding, …). Op dat moment is het voor de mede-echtgenoot nog perfect mogelijk om in extremis een schenking te doen aan de kinderen indien dit in de zorgvolmacht werd voorzien. Het maken/herroepen van een testament is evenwel een hoogstpersoonlijke rechtshandeling die de lasthebber nooit in uw plaats kan stellen.
Tijdens de uitoefening van de lastgeving is uw lasthebber wettelijk verplicht om u zoveel mogelijk - in verhouding tot uw begripsvermogen - te betrekken bij de uitoefening van zijn opdracht. Hij moet op regelmatige tijdstippen - en ten minste eenmaal per jaar – overleg met u plegen over de uitvoering van zijn opdracht. Hierop is evenwel geen controle, tenzij occasioneel door de vrederechter.
“ De zorgvolmacht blijft geldig wanneer u zelf geen beslissingen meer kunt nemen. ”
U kunt op elk ogenblik de volmacht herroepen of aanpassen volgens uw persoonlijke noden en inzichten, zolang u wilsbekwaam bent en er geen rechterlijke beschermingmaatregel werd opgelegd. Ook de vrederechter kan op elk ogenblik een einde maken aan de lastgevingsovereenkomst wanneer uw belangen in gevaar worden gebracht, of hij kan de lastgeving geheel of gedeeltelijk aanpassen of beëindigen en een rechterlijke bescherming invoeren. Beleggingsbulletin Juridisch perspectief.
Besluit
Met een zorgvolmacht beschikt u over een wettelijk kader om te anticiperen op een mogelijke wilsonbekwaamheid in de toekomst. Hiermee kunt u het beheer van uw vermogen en de beslissingen over uw persoon toevertrouwen aan uw partner of uw kinderen op een ogenblik waarop u dat zelf niet meer kan. De zorgvolmacht biedt ook mogelijkheden voor uw successieplanning op extreme momenten in het leven. Kortom, het biedt u heel wat comfort en gemoedsrust.
Wilt u niets missen van onze beursanalyses, updates over de fiscale actualiteit en adviezen over juridische nieuwigheden? In onze kwartaalnieuwsbrief Delen Expertise brengen we al onze inzichten voor u samen in één handig overzicht, met video’s, artikels en interviews. Schrijf u in.