Delen Nieuws
De race naar het Witte Huis neemt almaar meer verrassende wendingen aan. Amerika-kenner en professor aan de KU Leuven Bart Kerremans maakt in deze video een stand van zaken op en blikt vooruit.
U stuurde ons tientallen vragen door voor professor Kerremans. We hebben ze hieronder gebundeld, in vraag en antwoord.
Die kans is klein. Dat is een pessimistisch antwoord, maar de negatieve spiraal is al een hele tijd op gang gekomen. De ambtstermijn van Bill Clinton was hierin belangrijk. Om voor het eerst in 40 jaar een meerderheid te krijgen in het Huis van Afgevaardigden, moesten de Republikeinen polariseren in plaats van samen te werken met de Democraten. Dat werkte: in 1994 behaalde de Republikeinen de meerderheid. Het gevolg is dat in de VS het medialandschap die tweespalt weerspiegelde. Denk aan het verschil tussen Fox en CNN: mensen krijgen bij nieuwsgaring te maken met twee totaal verschillende werelden.
De polarisatie wordt nog versterkt door de sociale media. Algoritmes leiden mensen naar zogenaamde echo chambers, waarin men telkens weer boodschappen te zien krijgt die de eigen mening bevestigen. Dit maakt het moeilijk om polarisatie af te remmen. Politicologisch onderzoek geeft dan ook aan dat de negatieve partijdigheid (het stemmen voor een kandidaat, niet vanwege een goed politiek programma maar wel omdat die zich afzet tegen de tegenpartij) meer en meer mensen beweegt.
Er zijn trouwens veel minder split ticket votes dan vroeger. Niet zo lang geleden was het normaal om te stemmen voor bijvoorbeeld een Republikein als president, Democraat als senator, Republikein voor het Huis van Afgevaardigden en Democraat voor gouverneur, afhankelijk van het programma waar ze voor stonden. Dat omkeren wordt ongelooflijk moeilijk.
Dat is absoluut niet aan de orde. Na de verkiezingsnederlaag van Hillary Clinton is daar inderdaad even sprake van geweest, maar zelfs een staat als Californië, die wij als buitenstaander beschouwen als een democratische staat, is binnenin veel meer gefragmenteerd dan we zouden denken. Of neem New York State: de overwinning gaat telkens naar een Democraat, met grote voorsprong. Maar die democratische afdruk zit voornamelijk in de steden. Ga 30 kilometer meer naar het noorden en je komt op conservatief terrein. Een afscheur-scenario, dat juridisch quasi onmogelijk is, is dus eerder een scenario van een avondvullende film.
Er zullen wellicht manifestaties zijn, maar het inzetten van het leger lijkt me sterk. We staan ook nog niet aan de vooravond van een soort burgeroorlog. Vroeg of laat zal het stof wel terug gaan liggen, zoals in 2000, toen een juridische veldslag ontstond na de verkiezingsstrijd tussen George W. Bush en Al Gore.
Dat is een zeer apart proces. Er worden zeker mensen opgeleid, maar dat is geen garantie op succes omwille van het systeem met voorverkiezingen. Het is vaak verrassend wie de nominatie niet haalt. Denk aan Pete Buttigieg – die in de toekomst ongetwijfeld zal terugkomen – en natuurlijk Kamala Harris, die nu opgepikt werd als running mate. Heel wat ambitieuze democraten van jongere leeftijd weten dat Harris kandidaat zal zijn bij de voorverkiezingen van 2024. Biden heeft immers zelf gesuggereerd maar één termijn te doen. Maar de rol van kroonprinses leidt niet automatisch naar die van presidentskandidate. AOC mikt in eerste orde op een senaatzetel. Haar probleem op dit moment is dat ze behoort tot de fractie van democratische socialisten waartoe ook Bernie Sanders behoort. Dat is een groep die eigenlijk een onvoldoende brede aanhang heeft binnen de Democratische Partij om een nominatie te kunnen binnenhalen. Nochtans groeit die linkervleugel sinds de jaren negentig stevig aan. Het valt af te wachten of die binnen acht of twaalf jaar voldoende groot is.
Lang verhaal kort: het klaarstomen van kandidaten vanuit de partijleiding in Washington is in de praktijk weinig succesvol gebleken. Het zijn vooral kandidaten die omwille van een eigen netwerk, een duidelijk eigen programma en fundraising op het voorplan treden in de voorverkiezingen.
Het grootste verschil is dat in ons land partijen relatief gecentraliseerd zijn, met een vrij machtige partijvoorzitter. In de VS is dat helemaal niet zo: het zijn brede, gedecentraliseerde kiesbewegingen.
Ideeën door de Democratic Socialists – waartoe AOC ook behoort – zou je bij ons sociaaldemocratisch noemen, niet extreem-links. Eerder sp.a dan PvdA dus. De extreem-linkse kiezers in de VS worden zelfs eerder aangetrokken door delen van de populistische boodschap van Donald Trump. Joe Biden probeert een deel van die mensen terug te trekken naar de Democraten door te verwijzen naar zijn blue collar verleden – een arbeidersafkomst van zijn ouders zeg maar.
Voor wat betreft de vakbonden: de link met de Democratic Socialists is helemaal niet zo sterk. Die band is er eerder met de ruimere Democratische Partij.
Ook hier weer: er is veel polarisatie; ook binnen de democratische partij. Daardoor moet de democratische kandidaat tijdens (voor)verkiezingen bijna een grand écart uitvoeren.
Trump heeft 85% van zijn programma uitgevoerd. Hij was daardoor geobsedeerd – denk aan zijn vaakgebruikte zin I promised it to my base. Denk aan de Mexicaanse muur: men bouwt vandaag nog naarstig door aan het beloofde deel van de muur (400mijl = 640km lang). Maar hij voegde ook de daad bij het woord op vlak van de belastingverlaging, een hard handelsbeleid gericht op China, een immigratiestop, de benoeming van conservatieve rechters, een stevig pro-Israëlbeleid, de terugtrekking van heel wat troepen en een actieve deregulering.
Enkel Obamacare heeft hij niet volledig kunnen vernietigen. Die ligt immers nog voor bij het Hooggerechtshof. Mensen zonder gezondheidsverzekering worden echter niet langer fiscaal gesanctioneerd, zoals dat bedoeld was door Obama. Daardoor is Obamacare wat afgezwakt omdat de druk op jongere, gezonde mensen kleiner is geworden om een verzekering te nemen, iets wat een belangrijk onderdeel van Obamacare was.
Deels gaat het natuurlijk om een strijd tegen de persoon van Obama, maar voor Trump ging het ook om het boetseren van een eigen imago. Trump heeft best wat moeten knokken om zich binnen de Republikeinse Partij te manifesteren. Aanvankelijk was er veel argwaan bij conservatieve top-Republikeinen zoals Paul Ryan. Trump heeft zijn geloofwaardigheid gebouwd op drie pijlers: de benoeming van conservatieve rechters in het Hooggerechtshof, de strijd tegen Obamacare en de virulente strijd tegen Hillary Clinton – herinner u Trump’s slogan lock her up.
Dictatoriaal is het regime zeker niet. Als Trump alleen had gehandeld, zouden bepaalde checks & balances veel meer geactiveerd zijn geweest. Het feit dat hij op veel vlakken vrij spel heeft gehad, heeft Trump te danken aan steun uit het Huis en uit de Senaat. De scheiding der machten is er in theorie nog wel maar heeft in de praktijk plaats gemaakt voor een scheiding der partijen. Het Congres speelt haar checking rol niet meer tegenover de uitvoerende macht van de president. Trump is niet de eerste president met imperiale ambities. Hij is ook niet de eerste om bepaalde delen van het beleid door te drukken via de Supreme Court i.p.v. via volksvertegenwoordigers. Lyndon Johnson, Richard Nixon, George W. Bush én Barack Obama deden dat ook deels. Maar ondertussen zorgt de polarisatie wel voor het sluiten der rangen binnen de Republikeinse Partij. Veel meer dan vroeger. En dat maakt dat Trump kan bouwen op de steun van Republikeinen in alle rangen binnen het Amerikaanse politieke systeem. Dat creëert meer ruimte voor een president, en is ontegensprekelijk een bedreiging voor het systeem van checks & balances.
De Amerikaanse cultuur heeft wel een boontje voor het leger. Amerikanen zijn tuk op uniformen, opgeblonken schoenen, respect voor helden: militairen, brandweerlui enzovoort. De speeches op militaire basissen is dus ook iets van alle tijden. Generaals hebben echter toch regelmatig meningsverschillen met presidenten. De voorbije jaren voelde de legertop echter dat Trump hen bij momenten publiekelijk voor zijn kar trachtte te spannen. Maar de strijdkrachten weten erg goed dat in 2021 of 2025 opnieuw een andere president komt en dat ze dus best op lange termijn hun geloofwaardigheid behouden.
‘De optelsom van alle’ zou een te gemakkelijk antwoord zijn. De verkiezingen draaien wel om een combinatie van thema’s, maar het is wel een gewogen som. En de gewichten die deze thema’s bij de kiezers hebben, wijzigen ook in de tijd.
Dit gezegd zijnde, verkiezingen worden wel vaak gewonnen op basis van het centrale thema dat een kandidaat enerzijds het meest kan claimen en anderzijds het beste tot dominant thema kan maken in de verkiezingsstrijd. Daarom is de COVID-19-besmetting van Trump lastig voor hem. De coronacrisis is een thema ten voordele van Joe Biden, en sterk ten nadele van van Trump. In discussies rond COVID-19 is het tot nader order Biden die de debatten beheerst. Law & order is dan weer een thema ten voordele van Trump – zoals vier jaar geleden trouwens. Economie ligt tussen beide met een licht voordeel voor Trump, zo suggereren de peilingen.
Er is toch wel een scheeftrekking. De media, gedreven door deadlines & headlines, zijn op zoek naar catchy slogans of soundbites. Dat fenomeen doet zich voor over de hele wereld. Trump heeft begrepen dat hij de aandacht kan trekken door met sensationele dingen naar voren te komen. Positief of negatief maakt daarbij niet echt uit. Veel negatieve publiciteit is ook publiciteit. Daarop teert Trump, met sensationele tweets. Of de boodschap nu waar is of niet, doet er minder toe. Tegenstanders worden gedwongen zich continu af te zetten tegen Trump en daarmee de schijnwerper op de zittende president te houden.
Het lijken met andere woorden eerder de hardnekkige mechanismen van de media dan een bewuste subjectiviteit vanwege Europese journalisten, waardoor Trump vaak en op een enigszins eenzijdige manier bij ons in de media verschijnt.
De GRU, de Russische geheime dienst, heeft me nog niet gebeld (lacht). We weten dus niets met zekerheid. Wat we wel weten: de Russen en de Chinezen hebben niet het duopolie over het verstrekken van misleidende informatie tijdens verkiezingscampagnes. Kijk naar wat de CIA deed tijdens de Koude Oorlog, in Frankrijk en Italië, waar de Amerikanen bepaalde berichten verspreidden om de opkomst van de communistische partijen te dwarsbomen.
Dat gezegd zijnde: het is duidelijk dat Chinezen en Russen vandaag misleidende informatie trachten te verspreiden onder de Amerikanen. Over Noord-Korea horen we niet veel, maar het kan goed zijn dat zij zich met gelijkaardige activiteiten inlaten.
Daarbij draagt Joe Biden de voorkeur weg van de Chinezen terwijl Rusland, net als in 2016, Tump aan de macht wil . We weten dat Russen met banden met de Russische geheime diensten misleidende informatie hebben verspreid in 2016 – we weten enkel niet in hoeverre dat de uitslag gewijzigd heeft. De pro-Trump informatie kwam namelijk in grote mate terecht bij mensen die sowieso al op Trump gingen stemmen.
Eerst en vooral: de Chinese economie is geen communistische economie is. Het is wel een planmatig georganiseerde economie met een aantal sterk kapitalistische trekken. Het conflict tussen de Verenigde Staten en China is in mijn ogen eerder een klassieke geopolitieke strijd, tussen de huidige nummer één (de VS) en de opkomende macht (China), die heel goed beseft dat ze op termijn de sterkste zal zijn. China beschikt over 1,3 miljard inwoners en over een bbp dat de VS zal inhalen. Het groeipotentieel, in termen van bbp per capita, is ongelooflijk groot. Chinezen zien zichzelf als “de grote winnaar op lange termijn” en zien de handelsoorlog met de VS dan ook als een Amerikaanse wanhoopspoging om vast te houden aan een positie die onvermijdelijk aan het afbrokkelen is.
De handelsspanningen zullen Europa ongelooflijk hard onder druk blijven zetten. Enerzijds staan de waarden die wij voorop stellen veel dichter bij de VS dan bij China. Maar de Chinese investeringen in Europa, binnen het Chinese Belt & Road Initiative, zijn heel ongelijk verdeeld over de Europese lidstaten. We zijn een conglomeraat van kleine spelers met een potentiële marktkracht van een grote speler, die grotendeels onbenut blijft door het complex georganiseerd zijn van de interne keuken en het gebrek aan gemeenschappelijke politieke wil. Zoals kleine economieën eerder price takers dan price makers zijn, zullen wij daarom voor een groot stuk policy takers zijn, eerder dan policy makers.
Ik heb enorm veel respect voor Ursula von der Leyen. Maar denken dat haar Commissie de eerste échte geopolitieke commissie zou worden, is wat voortvarend. Ze slaagt er in om de lidstaten op een aantal beleidsdomeinen met één stem te laten spreken. Maar dat heeft zich in het verleden nog voorgedaan. De uitdagingen zijn groot maar haar Commissie moet nog bewijzen dat ze die samen met de lidstaten ook echt aankan. Inzake klimaatverandering wordt zeker wel naar Europa gekeken als belangrijke stem. Maar ook hier zijn de interne verschillen groot: kijk bijvoorbeeld naar de bedenkelijke ecologische positie van een land als Polen. We zijn met meer lidstaten dan vroeger, met meer diversiteit dan vroeger.
Klimaatverandering is bij de linkervleugel van de Democratische Partij zeker een belangrijk thema. Zij streven een zogenaamde Green New Deal na. Biden doet ook progressieve voorstellen, maar iets minder ambitieus dan wat meer linkse democraten ambiëren. In ieder geval is de klimaatproblematiek van secundair, misschien zelfs tertiair belang in deze Amerikaanse presidentsverkiezingen.
Voor wat de landbouw betreft: de verdeeldheid is niet zo erg groot. Trump heeft actief aan landbouwsubsidiëring gedaan als antwoord op Chinese (en Europese) maatregelen. Dat wordt door de Democraten absoluut niet bestreden. De Farm Bills zijn vaak erg breed gedragen, landbouwondersteunende wetten die vrij vlot gestemd worden. Alleen is het wel zo dat in rurale staten, omwille van conservatisme en religiositeit, men overwegend voor de Republikeinen stemmen.
Trumps besmetting was zeker geen droomscenario voor hem, want het zette COVID-19 bovenaan de publieke agenda, en dat is in zijn nadeel. Hij probeert u net met alle macht de aandacht van het hele COVID-gebeuren af te leiden en de ernst van de ziekte te minimaliseren. “Kijk naar mij”, zegt hij, “ik heb de ziekte doorgemaakt, maar ik ben er heel snel van genezen. Waarom zouden we nu zware maatregelen moeten nemen zoals enkele Democratische gouverneurs hebben gedaan?”
Trump beweert dat hij immuniteit heeft verworven tegen het coronavirus en dat hij het ook niet meer kan verspreiden. Op 10 oktober waren er wel signalen van zijn hoofdarts dat hij geen besmettingsrisico meer stelt. Maar dat wil niet zeggen dat hij genezen is, of dat er geen symptomen meer kunnen opduiken. COVID-19-patiënten zijn vaak een paar dagen heel ziek, voelen zich dan even beter, maar krijgen nadien de symptomen in alle hevigheid opnieuw. Zit hij in die tussenfase of is hij daadwerkelijk genezen? Dat kunnen we nu nog niet zeggen.
De timing was natuurlijk zeer slecht. We zitten in de laatste rechte lijn naar de verkiezingen en de peilingen geven voor hem geen gunstig resultaat. Hij moet snel een tandje bijsteken om het tij te doen keren, zeker in de zogenaamde ‘battleground’ states. Hij trad recent al op voor een groot publiek in Florida, en sprak zijn aanhangers toe vanop het Witte Huis. Tegelijkertijd ziet hij zijn financiële middelen slinken. In een aantal ‘battleground’ states zijn de investeringen in de mediamarkten vanwege Trump teruggevallen terwijl die van Biden gestegen zijn. Zijn strategie is nu om zo veel mogelijk aandacht te krijgen in lokale media en zo de focus af te leiden van COVID-19. Ook de hoorzittingen van Amy Coney Barrett, de kandidate die hij voordraagt voor het Hooggerechtshof, zijn een goede bliksemafleider die de conservatieven onder zijn aanhang sterk kunnen bekoren.
In dat geval moet de betrokken politieke partijen formeel bijeenkomen: de Republican National Committee voor de Republikeinen en de Democratic National Committee voor de Democraten. Die moeten dan formeel een nieuwe kandidaat aanstellen, maar dat zal erop neerkomen dat voor de Republikeinen Mike Pence naar voor geschoven wordt en voor de Democraten Kamala Harris. Ondertussen loopt het verkiezingsproces wel verder: de stembrieven zijn gedrukt, er wordt al volop gestemd, je kan dat proces niet meer omdraaien, stilleggen en opnieuw opstarten.
We weten van weinig staten hoe die vroege verkiezingen verlopen per partijgeregistreerde groep van kiezers. In een aantal staten, zoals North Carolina die de meest gedetailleerde data vrijgeven, kan je nu al inschatten van welke partij de partijgeregistreerde kiezers het meest deelnemen aan die post-verkiezingen en early voting. De deelname van de democratische kiezers daarin is een pak groter. Maar het zegt maar weinig over de verkiezingsdag zelf. Want vier jaar geleden waren de democratische rangen nog optimistisch op basis van dat feit. Ze zagen het als een voorbode voor een overwinning in North Carolina , maar dat is niet gebeurd. De Republikeinen zullen inzetten op de verkiezingsdag zelf en dus zijn die cijfers vrij betekenisloos.
Ze hebben het allebei goed gedaan, het was een heel evenwichtig debat waarin beide kandidaten hun sterktes hebben getoond en natuurlijk ook hun zwakke plekken zichtbaar waren. Dat was een debat zoals het in mijn ogen zou moeten zijn.
Dat kan een effect hebben op opkomst maar verwacht er toch niet teveel van. Kleine evenementen hebben slechts een klein effect.
De beslissing zou wel eens via het rechtssysteem kunnen genomen worden. Maar de kans dat er op 20 januari op het middaguur een soort interim-president komt, is volgens mij heel klein. Tussen de verkiezingsdag en 20 januari zijn er elf weken, tussen de verkiezingen en het moment waarop het kiescollege bijeenkomt zijn het zes weken, tussen de verkiezingsdag en de dag waarop de staten hun verkiezingsuitslag moeten certifiëren (8 dec) zijn er vijf weken. Als Trump niet instemt met het verkiezingsresultaat zal hij een gerechtelijke strategie opstarten. Dan zal hij in staten waar nog geteld wordt stemmen aanvechten die via de post op hem zijn uitgebracht maar ongeldig werden verklaard, of stemmen laten afkeuren die op Biden zijn uitgebracht en geldig werden verklaard. Daar zal het om draaien.
Als hij in een battleground state zwaar verliest, heeft het weinig zin om een dergelijk pad te volgen. Misschien zal hij dat toch doen, maar de kans dat het op iets uitdraait is klein, en de kans dat de Republikeinse Partij hem zal steunen is nog kleiner. De Republikeinse Partij denkt natuurlijk verder dan Trump. Als Trump verliest, stopt het verhaal voor hem op 20 januari – maar natuurlijk niet voor de Republikeinse Partij. Er zijn in 2024 opnieuw verkiezingen, in 2028 opnieuw dus dat is het perspectief dat zij zullen hanteren. Zijn de verschillen heel nipt, dan zal het via de rechtsgang worden bevochten tot de laatste snik. In dat geval is het mijn inschatting dat er ergens rond 8 december zal moeten worden beslist.
De belangrijkste polariserende factoren zijn het gefragmenteerde medialandschap en de sociale media – dat zijn twee elementen die absoluut niet gaan verdwijnen. Als er een herverkiezing is van Trump, zal je zien hoe het centrumlinkse en linkse deel van de media op een zeer gekleurde manier over hem zal berichten. Tegelijkertijd zal je op sociale media zien hoe de aanvallen vanuit de linkervleugel vanuit de Democratische Partij maar ook vanuit het centrale deel van de partij ‘kamers’ zullen vormen. Omgekeerd, als Biden wint, zal Fox News heel zwaar tegen Biden inzetten. En ook tegen Harris omdat men verwacht dat ze in de toekomst een belangrijke rol zal spelen voor de Democratische Partij en zeker ook een gooi naar het presidentschap zal doen in 2024. Zij zal schietschijf worden, zeker ook van conservatieve radiofiguren. Die polarisatie zal niet zwakker worden, die zal blijven of misschien wel sterker worden.
Het is voor een president niet alleen belangrijk om president te worden maar ook om van de eigen partij een meerderheid te hebben in de beide kamers van het Amerikaanse Congres. Anders komt de president immers in een blokkeringssituatie terecht zoals we de afgelopen twee jaar bij Trump hebben gezien. Als Trump blijft zitten en wordt geconfronteerd met een Democratische meerderheid in het Huis en eventueel ook in de Senaat, zal hij daarop worden geblokkeerd. De Democraten gaan hun meerderheid in het Huis behouden maar wel enkele zetels verliezen. In de Senaat is het gewoon heel spannend, daar kan het eigenlijk alle richtingen uitgaan.
Die drie thema’s zijn eigenlijk niet zo belangrijk geweest en daar zijn ook specifieke redenen voor. De posities van de kandidaten zijn zeer duidelijk. Trump heeft in het verleden kritiek gehad op de Federal Reserve (de centrale bank) maar de Federal Reserve is door de COVID-19-crisis in een beleid van geldcreatie en dalende rente gestapt, en dat is wat hij wilde. De argwaan die hij voordien had, is nu door de coronacrisis verdwenen.
Wat goud betreft: er is helemaal geen reden voor Trump om goud in de markt te gooien omdat de Centrale Bank zelf voor het bijkomende geld zorgt.
Het derde element is gas en olie en daarover is de positie van Trump bekend, hij steunt deze sector met geestdrift. Maar de relatief lage olieprijzen maken het moeilijk voor die sector om nu te investeren. Een flink aantal bedrijven die nu over kop zijn gegaan, wachten op betere tijden.
Klimaatverandering is geen thema in de Trump-campagne, maar wel een thema in de Biden-campagne. En voor Biden is dat een moeilijk thema: hij wil langs de ene kant wel maatregelen nemen tegen klimaatverandering, maar langs de andere kant wil hij niet botsen met schaliegas- en olieontginning in een aantal staten die hij misschien nodig heeft. Hij heeft ook gezwegen over de kwalijke effecten van steenkool. Die les heeft hij geleerd van Hillary Clinton in 2016 – haar uitspraken in die zin hebben haar de overwinning in Pennsylvania gekost.
Wilt u niets missen van onze beursanalyses, updates over de fiscale actualiteit en adviezen over juridische nieuwigheden? In onze kwartaalnieuwsbrief Delen Expertise brengen we al onze inzichten voor u samen in één handig overzicht, met video’s, artikels en interviews. Schrijf u in.