Hoe ontwrichtend is de oorlog tussen Oekraïne en Rusland voor de wereld?

Jonathan Holslag: Voor de wereld is de oorlog in Oekraïne een kleinschalig regionaal conflict, maar het zorgt wel voor een blijvende verzwakking van Europa. En dit op twee vlakken. Strategisch-militair blijft Amerika de winnaar en wordt het eens te meer duidelijk dat Europa niet zonder Amerikaanse hulp kan. Economisch heeft het conflict vooral voor Europa een grote impact. China doet een goede zaak, want het land koopt Russische energie aan een prijs die 60% lager dan de marktprijs ligt. En de Verenigde Staten voorzien in hun eigen energie, dus ze ondervinden weinig tot geen hinder.

De aanpassing van de energiemarkten zet vooral een blijvende rem op onze bedrijven in Europa. Een druk die trouwens niet voorbij zal zijn wanneer het conflict ten einde loopt. Amerika ondersteunt militair, maar Europa heeft beloofd zijn schouders onder de heropbouw te zetten.

Rusland blijft zeker een heel belangrijke macht en we zullen inspanningen moeten leveren om in dialoog te blijven. Maar de spanning tussen Amerika en China is een veel grotere uitdaging voor de wereld in zijn geheel. 

Kan Europa de klok nog terugdraaien en aan kracht winnen? Of is het te laat?

Jonathan Holslag: We maken zeker nog een kans. Alles is voorhanden om aan kracht te winnen. Enkel grondstoffen hebben we niet. De zwakke positie van Europa zit vooral tussen de oren. We moeten samen sterk willen zijn. De macht van Europa zit in de sterkte van de lidstaten, maar onderling werken we niet samen.

Het is zeker niet te laat om de strategie bij te sturen en zo op termijn krachtiger te worden. Maar er hangt wel een kost aan vast uiteraard. Onze economische positie versterken is cruciaal. Meer Europees produceren zal op korte termijn producten duurder maken, omdat er investeringen nodig zijn om de productie hier op te starten. Maar op lange termijn plukken we hier de vruchten van. Om dit te realiseren is ook regelgeving belangrijk. Je moet als Europa eerlijke concurrentie afdwingen voor je bedrijven en deze aanpak overdragen naar je publiek. Want de overheden alleen kunnen niet alles zelf oplossen, de strategieën moeten gedragen worden door de burgers. Als Europeanen massaal Europees beginnen te kopen, en dus bedrijven steunen die de Europese toekomst versterken, geef je de economie zonder twijfel een sterke boost.

De situatie waarin we ons bevinden met Europa is niet evident, maar zoals altijd bieden net de moeilijkste situaties de beste kansen om dingen te verbeteren. We moeten durven eerlijk zijn, beseffen dat de situatie een drastische ommezwaai nodig heeft en die veranderingen durven doorduwen. Ook de kracht en de capaciteit van ondernemers in de 21ste eeuw mogen we niet onderschatten. Ze kunnen een enorme hefboom zijn. We moeten luisteren en praten. Altijd eerst luisteren.

Waar situeert zich voor u het grootste probleem van de toekomst?

Jonathan Holslag: Ik denk dat Afrika de grootste veiligheidsuitdaging blijft voor Europa in de komende jaren. Op het continent zullen meer dan 4 miljard mensen wonen tegen het eind van deze eeuw. We zijn op dit moment Afrika aan het verliezen. Razendsnel zelfs. Dat komt onder andere omdat we onze economische betrekkingen met het continent verminderen.

Ofwel gaan we Afrika opnieuw ondersteunen met een zeer robuust beleid. Maar ik herinner me dat Europa de laatste 15 jaar keer op keer beloofde met een Marshallplan te komen voor Afrika, en dat is er eigenlijk nooit van gekomen. Ofwel besef je dat onze invloed in Afrika alsmaar achteruitgaat, we er geen vat meer op hebben en je beter de landen rond de Middellandse Zee gaat stabiliseren. Want de vluchtelingencrisis wordt voornamelijk onhoudbaar voor de Noord-Afrikaanse staten waar we nu nog een stukje op rekenen om die migratiestroom op te vangen.

De migratiestromen ga je alleen maar tegenhouden als je een groot stuk van de economische activiteit die nu in andere ontwikkelingslanden in Azië zit, terughaalt naar Europa en deels naar Noord-Afrika. Maar dat vraagt een enorme inspanning. En de coördinatie op Europees niveau hiervoor is vandaag onbestaande. De realiteit is wat ze is. We zijn ons economisch aan het de-engageren van Afrika en dat zal grote gevolgen hebben. Ontwikkelingshulp kan zeker soelaas brengen, maar waar de Afrikaanse landen vooral naar vragen is een sterk, strategisch en evenwichtig partnerschap. Dat hebben we nog niet kunnen bieden, hoewel het zeker een duurzame oplossing zou zijn.