Kerstcadeau of schenking – tips om met een gerust hart te geven

Kerstmis, een verjaardag of een mooi rapport … er zijn talloze gelegenheden om elkaar te verwennen met ‘een centje’. Meestal gaat het om bescheiden bedragen, waar niemand bij stilstaat, ook de fiscus niet. Maar wat als u een groter bedrag schenkt aan uw (klein)kind, partner of ander familielid? Wanneer wordt zo’n gift meer dan gewoon een vriendelijk gebaar, en kijkt de fiscus mee? Met de feestdagen voor de deur geven we u graag enkele praktische richtlijnen om discussies en verrassingen te voorkomen.

De klassieke hand- en bankgift zijn populaire methoden om geld over te maken aan kinderen of kleinkinderen. Het volstaat om hen het geld fysiek te overhandigen of om het bedrag over te schrijven op hun rekening, vaak zonder formaliteiten ¹. Zolang deze giften niet spontaan geregistreerd worden, zijn ze in principe belastingvrij. U moet deze hand- of bankgift dan wel vijf ² jaar “overleven”. De wet bepaalt immers dat de goederen die u wegschenkt binnen de vijf jaar vóór uw overlijden en waarop geen schenkbelasting ³ betaald werd, toch als deel van uw nalatenschap wordt beschouwd. De begiftigde zal op deze geschonken goederen dan alsnog erfbelasting moeten betalen.

Maar niet elk cadeau wordt door de fiscus als een echte schenking gezien. Sommige cadeaus gelden als uitgaven voor een speciale gelegenheid – de zogenaamde gelegenheidsgeschenken. Die worden niet door de fiscus belast, ook niet als de schenker kort na het geven van het geschenk overlijdt.

¹Dit neemt niet weg dat u voor een hand- of bankgift best een geschrift opstelt. Hierin kan u uitdrukkelijk bevestigen dat het gaat om een schenking, kan u enkele eenvoudige modaliteiten opnemen (bijvoorbeeld een conventioneel beding van terugkeer) en door dit geschrift aangetekend te verzenden beschikt u over een (semi) vaste datum.

² Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest heeft de overlevingstermijn voor niet-geregistreerde schenkingen van roerende goederen die plaatsvinden vanaf 1 januari 2026 verlengd van drie naar vijf jaar. Voor niet geregistreerde schenkingen die plaatsvinden vóór deze datum geldt een overlevingstermijn van drie jaar.

³Hoewel de termen ‘schenk- en erfbelasting’ enkel in het Vlaams Gewest gebruikt worden (en we in het Brussels Hoofdstedelijk en Waals Gewest spreken van ‘schenkings- en successierecht’) hanteren we voor de leesbaarheid van deze bijdrage regelmatig de termen ‘schenk- en erfbelasting’.

Wanneer is er sprake van een gelegenheidsgeschenk ?

Er bestaat geen definitie van een gelegenheidsgeschenk. Zowel de wetgever als de fiscus hullen zich in stilzwijgen, maar de praktijk en de rechtspraak bieden enkele vuistregels.

De aanleiding telt
Het geschenk moet gegeven zijn naar aanleiding van een speciale gebeurtenis waarbij het gebruikelijk is om geschenken te geven, bijvoorbeeld een verjaardag, een geboorte of doop, een huwelijk, kerstmis of nieuwjaar.

Geen overdreven waarde
Het geschenk mag geen overdreven waarde hebben en het bedrag moet in verhouding staan tot de financiële situatie van de gever. Er is geen wettelijk vastgelegde grens, maar in de praktijk geldt vaak de vuistregel dat het totale bedrag van alle gelegenheidsgeschenken jaarlijks maximaal 1% van uw totale vermogen (roerend en onroerend) mag bedragen. Anderen hanteren het eerder vage principe van de redelijkheid: is het cadeau dat bij een bepaalde gelegenheid wordt gegeven niet overdreven in vergelijking met de vermogenstoestand van de gever? Als u aan uw favoriete kleinkind een sportwagen cadeau doet, terwijl dat niet in verhouding staat tot uw vermogen, kan dit bezwaarlijk gekwalificeerd worden als een gelegenheidsgeschenk.

Zorg dat uw gift past bij de gelegenheid, niet overdreven is én aansluit bij wat u gewoonlijk geeft.

Het moet een gewoonte zijn
Tot slot speelt ook de frequentie een rol. Geeft u elk jaar een bedrag voor een verjaardag of feestdag? Dan is er meer kans dat de fiscus dit als een ‘gebruikelijk’ geschenk ziet. Maar deelt u vlak voor uw overlijden nog snel een grote som geld uit, zonder dat dit past in een vast patroon, dan kan de fiscus dat in vraag stellen.

Voldoet uw cadeau aan deze voorwaarden, dan is de kans groot dat het beschouwd wordt als een gelegenheidsgeschenk.

Fiscale en erfrechtelijke verschillen tussen gelegenheidsgeschenk en schenking

Er bestaan belangrijke fiscale en erfrechtelijk verschillen tussen een gelegenheidsgeschenk en een ‘echte’ schenking.

Geen erfbelasting
Bij een klassieke hand- of bankgift (waarbij geld gegeven wordt buiten een specifieke gelegenheid) is in beginsel ⁴ geen schenkbelasting verschuldigd. Maar als de schenker overlijdt binnen vijf jaar volgend op de schenking (de zogenaamde verdachte periode), dan moet de begiftigde alsnog erfbelasting betalen over het geschonken bedrag.

Gelegenheidsgeschenken daarentegen worden nooit belast ⁵, ook niet als de gever overlijdt binnen de verdachte periode. Gelegenheidsgeschenken moeten dan ook nooit mee opgenomen worden in de aangifte van nalatenschap, ook niet wanneer de gever enkele dagen na het cadeau overlijdt.

Geen impact op de vereffening en verdeling van uw nalatenschap
Gelegenheidsgeschenken hebben een definitief karakter en worden niet meegenomen bij de vereffening en verdeling van de nalatenschap.

In België hebben kinderen en de langstlevende echtgenoot of echtgenote altijd recht op een minimumdeel van de nalatenschap – het reservataire erfdeel. Om dat te berekenen, wordt niet alleen gekeken naar wat er nog aanwezig is op het moment van overlijden (zoals gezinswoning, inboedel, bankrekeningen) maar ook naar schenkingen die tijdens het leven zijn gedaan (inclusief hand- en bankgiften). Zo wil de wetgever vermijden dat iemand de reservataire aanspraken van de kinderen en van de echtgenoot of echtgenote uitholt.

⁴ Tenzij de schenking spontaan aangeboden wordt ter registratie en de schenkbelasting betaald wordt.

⁵ Tenzij u het gelegenheidsgeschenk toch laat registreren; dan wordt ze wel als een schenking in de juridische zin beschouwd.

Een gelegenheidsgeschenk speelt geen rol bij de latere verdeling van uw nalatenschap, een ‘echte’ schenking wel.

Gelegenheidsgeschenken worden daarbij niet meegeteld. Dat betekent dat u een kind of kleinkind (of een goede kennis) een extraatje kunt geven zonder dat uw erfgenamen hiertegen kunnen optreden. Let wel: als een ander kind het cadeau als overdreven duur beschouwt en betwist, en de rechter oordeelt dat het om een schenking gaat, dan tellen deze geschenken wel degelijk mee, en moeten de regels van inbreng alsnog worden toegepast.

Ter info: gelegenheidsschenkingen tussen echtgenoten zijn altijd definitief, in tegenstelling tot ‘klassieke’ schenkingen tussen echtgenoten die op elk ogenblik herroepelijk ⁶ zijn (tenzij ze in de huwelijksovereenkomst werden opgenomen).

Als u voorwaarden, lasten of modaliteiten wilt koppelen aan een overdracht – bijvoorbeeld een beding van terugkeer of een periodieke rente – gebruikt u beter een formele schenking via de bankgiftprocedure.

⁶ De herroeping van een schenking gedaan aan een echtgenoot of echtgenote moet niet worden gemotiveerd en kan zelfs plaatsvinden na overlijden van de begiftigde-echtgenoot.

Geven met een gerust hart: enkele tips

Voor een gelegenheidsgeschenk gelden geen specifieke vormvereisten. U mag dus gerust een envelopje met geld afgeven voor Kerstmis of een verjaardag.

Toch raden we cash geld in een envelopje doorgaans af. Zekerwanneer het gaat om grotere bedragen ⁷, kiest u beter voor een overschrijving. Die is praktischer én makkelijker te bewijzen als dat ooit nodig zou zijn.

Vermeld bij de overschrijving duidelijk de gelegenheid, bijvoorbeeld “Gelukkig Nieuwjaar” of “Gefeliciteerd met je verjaardag”. Op die manier maakt u duidelijk dat het om een gelegenheidsgeschenk gaat. Gebruik nooit het woord ‘schenking’, want dan loopt u het risico dat de fiscus uw geschenk alsnog beschouwt als een echte schenking.

⁷Hou er in dat geval rekening mee dat cashbetalingen in België wettelijk beperkt zijn tot maximaal 3.000 euro.

Wanneer kijkt de fiscus mee?

U denkt misschien dat de fiscus deze informele gelegenheidsgeschenken nooit zal opmerken. Toch komen zulke zaken vaker aan het licht dan u zou verwachten – vooral bij familieruzies over erfenissen. Als een erfgenaam vermoedt dat een ander bevoordeeld werd, kan hij proberen een duur cadeau te laten herkwalificeren als een echte schenking. Lukt dat, dan moet het alsnog ingebracht worden in de nalatenschap, en krijgen ook de andere erfgenamen hun deel.

Ook informele geschenken worden opgemerkt, en sneller dan u denkt – vooral bij ruzies rond erfenissen.

En als de fiscus daar lucht van krijgt, kan deze herkwalificatie ook nog een fiscaal staartje krijgen. Het is dan ook aangewezen om alle kinderen en kleinkinderen gelijk te behandelen bij het uitdelen van gelegenheidsgeschenken. Zo geeft u alleen uw geliefden een cadeau – en niet de fiscus.

Weet ook dat de fiscus na uw overlijden zelf een bankonderzoek kan opstarten als er aanwijzingen zijn dat er binnen de vijf jaar vóór uw overlijden geld verdwenen is. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren als u kort vóór uw overlijden een onroerend goed verkocht hebt en de verkoopprijs niet terug te vinden is op uw bankrekeningen. Als uit een bankonderzoek blijkt dat u grote bedragen hebt overgeschreven of dat u cashafhalingen deed, kan de fiscus die als ‘echte’ schenkingen bestempelen en dan zullen uw (klein)kinderen hierop alsnog erfbelasting moeten betalen.

Besluit

Geven mag – en zeker met de feestdagen. Een mooi cadeau voor uw (klein)kind of partner hoort erbij. Maar weet wel: als het bedrag te hoog oploopt, kijkt de fiscus mee.

Zolang uw gift past bij de gelegenheid, niet overdreven is én aansluit bij wat u gewoonlijk geeft, hoeft u zich geen zorgen te maken. Houd het dus redelijk, wees transparant en grote bedragen schrijft u liever over via de bank – mét een duidelijke verwijzing naar de gelegenheid.

Zo blijft geven wat het hoort te zijn: een warm gebaar, zonder fiscale bijwerkingen.

Uw relatiebeheerder bekijkt graag samen met u hoe uw genereuze gebaren mooi passen binnen een doordachte vermogensplanning.

9:41

Blijf op de hoogte

Volg Delen Private Bank op sociale media en mis niets van onze laatste updates.

Instagram LinkedIn Nieuwsbrief