Juridisch
Bent u uw successie aan het plannen, dan denkt u wellicht spontaan aan een schenking. U draagt dan uw vermogen tijdens uw leven geheel of gedeeltelijk over aan uw kinderen, vaak met de nodige modaliteiten1. Maar wat als u geen kinderen heeft, of wanneer die nog te jong zijn? Of misschien wenst u uw echtgenoot extra te beschermen voor het geval u iets zou overkomen? In dat geval kunt u overwegen om hem of haar een schenking te doen. Deze techniek biedt meerdere voordelen.
U stond er misschien nog nooit bij stil, maar echtgenoten kunnen aan elkaar schenken. Die schenkingen verschillen trouwens in niets van schenkingen ten voordele van kinderen of andere personen2. De enige beperking bestaat erin dat dergelijke schenking enkel betrekking kan hebben op eigen goederen van de echtgenoot-schenker. Gemeenschappelijke goederen3 kunnen nooit het voorwerp uitmaken van een schenking tussen echtgenoten. U gaat dus best in uw huwelijkscontract na welke goederen het voorwerp kunnen uitmaken van een schenking aan uw echtgenoot.
De drie gewesten hanteren vandaag nog steeds progressieve tarieven voor de schenking van onroerende goederen. Dat is ook het geval wanneer u een onroerend goed schenkt aan uw echtgenoot. Maar omdat het schenkingstarief kan oplopen tot 27%, bespaart u met de schenking van een onroerend goed niet al te veel. Bij een schenking van roerende goederen daarentegen (zoals geld of een effectenportefeuille) liggen de zaken anders. Deze goederen kunt u volledig belastingvrij schenken, op voorwaarde dat u drie jaar4 na de schenking nog in leven bent5. Wanneer u deze schenking laat registreren aan het vlak tarief van 3% (Vlaams en Brussels Hoofdstedelijk Gewest) of 3,3% (Waals Gewest), verdwijnen deze goederen definitief uit uw nalatenschap en is er geen erfbelasting (successierecht) meer op verschuldigd, ook niet wanneer u zou overlijden binnen de drie jaar volgend op de schenking! Dat is een aanzienlijk verschil met de marginale tarieven van de erfbelasting (successierecht), want deze kunnen tussen echtgenoten oplopen tot 27% in het Vlaams Gewest en tot 30% in het Brussels Hoofdstedelijk en het Waals Gewest.
Een schenking aan uw echtgenoot is enkel mogelijk voor eigen goederen.
Een schenking is in beginsel definitief en onherroepelijk: gegeven is gegeven. De schenking tussen echtgenoten vormt hierop een belangrijke uitzondering, want de echtgenoot-schenker kan de schenking die hij deed aan zijn mede-echtgenoot6 te allen tijde herroepen. Om de terugkeer naar de schenker mogelijk te maken moeten de geschonken goederen afzonderlijk beheerd worden. Zo worden geschonken banktegoeden overgeboekt op een nieuwe rekening geopend op naam van de begiftigde echtgenoot, en worden er op deze rekening geen bijstortingen verricht om vermenging van deze verschillende tegoeden te vermijden. De herroeping zelf hoeft niet te worden gemotiveerd en er dienen geen formaliteiten nageleefd te worden, althans voor zover deze schenking niet plaatsvond in het huwelijkscontract. In de meeste gevallen volstaat een eenvoudige brief waarbij de echtgenoot-schenker verklaart zijn eerder gedane schenking te herroepen. De gevolgen van de herroeping zijn drastisch en verregaand: de rechten die de begiftigde echtgenoot op het geschonken goed heeft toegestaan en de vervreemdingen waarvan dit goed inmiddels het voorwerp is geweest, worden teruggedraaid. Dit recht tot herroeping is van openbare orde. U kunt met uw echtgenoot dus geen afspraken maken die afbreuk doen aan het herroepelijk karakter van deze schenking.
De herroepbaarheid van een schenking vormt voor echtgenoten een flexibele manier om hun successie te plannen. Een gedane schenking kan immers ‘ongedaan’ gemaakt worden wanneer dit de echtgenoot-schenker het beste uitkomt, bijvoorbeeld omdat de kinderen oud genoeg zijn om in de patrimoniale planning betrokken te worden, na een echtelijke ruzie, maar ook na een echtscheiding en zelfs na het overlijden van de echtgenoot-begiftigde Wanneer u beschikt over een aanzienlijke eigen portefeuille en verder niets doet, zullen deze tegoeden bij uw overlijden volledig in uw nalatenschap vallen en belast worden in de erfbelasting (successierecht). Afhankelijk van het gewest waar u woont, betalen uw echtgenoot en kinderen tot 27% of 30% erfbelasting (successierecht). Een heel verschil met de schenkbelasting (schenkingsrecht) die voor roerende goederen ‘slechts’ 3 of 3,3% bedraagt, of zelfs 0% als u nog 3 jaar leeft. Overweeg in zo’n geval een schenking aan uw echtgenoot7. U kunt hem of haar deze goederen zelfs schenken met voorbehoud van vruchtgebruik, waardoor u tijdens uw leven de controle en de inkomsten (interesten en dividenden) behoudt over de geschonken goederen. Overlijdt uw echtgenoot eerst, dan kunt u de gedane schenking herroepen en recupereert u de geschonken goederen. Op deze terugkeer betaalt u geen erfbelasting (successierecht). U wordt dan opnieuw eigenaar en u kunt een nieuwe schenking overwegen, bijvoorbeeld aan uw kinderen of andere familieleden.
Door de herroepbaarheid is een schenking tussen echtgenoten een zeer flexibel planningsinstrument.
Wanneer u daarentegen zelf als eerste overlijdt binnen de 3 jaar na de schenking, moet de begiftigde deze schenking spontaan vermelden in de aangifte van nalatenschap, en dan zal hij hierop alsnog erfbelasting (successierecht) moeten betalen wanneer deze schenking niet geregistreerd werd vóór uw overlijden. Wanneer de schenking betrekking heeft op roerende goederen8 kan deze hoge taks voor uw echtgenoot vermeden worden door op het ogenblik van de schenking of binnen de drie jaar na de schenking het vlak schenkingsrecht van 3% of 3,3% (zie hoger) te betalen. Afhankelijk van het gewest waar u woont, realiseert uw echtgenoot op deze geschonken roerende goederen een besparing van 24% (Vlaams Gewest), 27% (Brussels Hoofdstedelijk Gewest) of 26,7% (Waals Gewest).
Schenkingen tussen echtgenoten zijn vooral zinvol als er een groot onevenwicht is tussen de (eigen) vermogens.
Een schenking tussen echtgenoten kan enkel betrekking hebben op eigen goederen. Zij zal vooral haar nut bewijzen wanneer er een (groot) onevenwicht bestaat tussen de eigen vermogens van beide echtgenoten, en u uw minder begoede huwelijkspartner financieel wilt ondersteunen. Doordat deze schenking te allen tijde herroepbaar is, vormt zij eveneens een goedkoop en uitermate flexibel planningsinstrument voor kinderloze echtparen die elkaar maximaal wensen te bevoordelen en voor echtparen voor wie een schenking aan de kinderen nog niet aan de orde is.
Noot van de redactie: Voor de leesbaarheid van de tekst schrijven we echtgenoot, maar uiteraard verwijst deze term ook naar de echtgenote.
Wilt u niets missen van onze beursanalyses, updates over de fiscale actualiteit en adviezen over juridische nieuwigheden? In onze kwartaalnieuwsbrief Delen Expertise brengen we al onze inzichten voor u samen in één handig overzicht, met video’s, artikels en interviews. Schrijf u in.