Juridisch
Op 1 september 2018 is - naast de hervorming van het erfrecht1 en van de erfbelasting in het Vlaams Gewest - ook het nieuwe huwelijksvermogensrecht in werking getreden. Met deze hervorming van het huwelijksvermogensrecht wil de wetgever de regels van het wettelijke stelsel verduidelijken en de huwelijkspartners gehuwd onder het stelsel van scheiding van goederen beter beschermen bij echtscheiding. De bepalingen van de nieuwe wet zijn onmiddellijk van toepassing op alle huwelijken die gesloten werden sinds 1 september 2018 en op alle wijzigingen van het huwelijksvermogensstelsel sinds deze datum wanneer deze wijzigingen een ontbinding van het vorige huwelijksstelsel teweeg brengen2 (bijv. wanneer de echtgenoten overstappen van een gemeenschapsstelsel naar een stelsel van scheiding van goederen).
De grote lijnen van het huwelijksvermogensrecht blijven behouden. Wie trouwt kan immers nog steeds zijn huwelijksstelsel vrij kiezen. De wet voorziet 3 stelsels in extenso: het stelsel van de gemeenschap beperkt tot de aanwinsten (wettelijk stelsel3), het stelsel van scheiding van goederen en het stelsel van algehele gemeenschap van goederen.
1 Nieuwsbulletin – December 2017 (Hervorming van het erfrecht).
2 Wanneer u gehuwd bent vóór 1 september 2018 en het huwelijksstelsel wordt ontbonden na deze datum door echtscheiding, gerechtelijke scheiding van goederen of overlijden, dan is de overgangsregeling iets ingewikkelder.
3 Dit stelsel fungeert als vangnet voor wie geen huwelijkscontract afsluit.
Het wettelijke stelsel wordt gekenmerkt door het bestaan van drie vermogens: de respectievelijke eigen vermogens4 van beide echtgenoten en het gemeenschappelijke vermogen5.
In de praktijk is het soms onduidelijk of bepaalde goederen of rechten deel uitmaken van het eigen vermogen van één van de echtgenoten, dan wel of ze deel uitmaken van het gemeenschappelijke vermogen. Het betreft activa die een nauwe band vertonen met één van de echtgenoten, maar die tijdens het huwelijk gefinancierd worden door het gemeenschappelijke vermogen en/of die verbonden zijn met de beroepsactiviteit van een van de echtgenoten.
4 Het eigen vermogen van iedere echtgenoot omvat o.a. de goederen en schuldvorderingen die de echtgenoten bezitten op de dag van het huwelijk en die welke ieder van hen tijdens het huwelijk verkrijgt door schenking, erfenis of testament.
5 Het gemeenschappelijke vermogen omvat o.a. alle beroepsinkomsten van beide echtgenoten, alsook de vruchten, inkomsten en interesten van hun eigen goederen, schenkingen en legaten gedaan aan beide echtgenoten samen en alle goederen waarvan niet bewezen is dat zij aan één der echtgenoten eigen zijn ingevolge enige wetsbepaling (wettelijk vermoeden van gemeenschap).
“ Het nieuwe huwelijksvermogensrecht geeft een antwoord op een aantal onduidelijkheden uit het verleden. ”
De nieuwe wet schept duidelijkheid voor sommige van deze goederen. Het betreft o.a.:
6 De groepsverzekeringen zijn uitgesloten.
7 Tenzij het cliënteel is opgebouwd binnen een beroep dat de echtgenoten samen uitoefenen of een bedrijf dat ze samen uitbaten.
8 De besloten vennootschap moet hier worden begrepen als de vennootschap waarin er wettelijk, statutair of conventioneel regels zijn die de overdracht van de aandelen beperken (zoals bijv. een goedkeuringsvoorwaarde, verplichtingen tot aanbieding van een recht van voorkeur aan de bestaande aandeelhouders, verbod van vervreemding aan bepaalde personen, enz.).
9 Bijvoorbeeld de doktersstoel, medische instrumenten, computer, bureau, enz. die een geneesheer tijdens zijn huwelijk koopt met gemeenschappelijke fondsen.
10 Tenzij de echtgenoten samen dat beroep uitoefenen of dat bedrijf uitbaten.
De wet maakt voor deze goederen een onderscheid tussen het recht11 (“titre”) en de vermogenswaarde (“finance”) wanneer die aangeschaft of verkregen worden vanaf 1 september 2018. Zo zal bijvoorbeeld voor de hierboven vermelde aandelen het “eigendomsrecht” deel uitmaken van het eigen vermogen van de echtgenoot op wiens naam deze staan ingeschreven, en deze kan er als eigenaar naar eigen goeddunken mee handelen12. De “vermogenswaarde” van deze aandelen daarentegen behoort toe aan het gemeenschappelijke vermogen. Bij de ontbinding van het huwelijk (echtscheiding, overlijden) worden deze goederen rechtstreeks toebedeeld aan de betrokken echtgenoot, maar behoort de “vermogenswaarde” onmiddellijk13 tot het gemeenschappelijke vermogen14 en wordt deze opgenomen in de te verdelen massa.
11 Recht betekent hier ‘het titularis zijn, de hoedanigheid’.
12 Bijvoorbeeld stemmen met deze aandelen op de algemene vergadering van aandeelhouders of de aandelen verkopen.
13 En dus niet via een vergoedingsregeling.
14 Wanneer het goed tijdens het huwelijk werd aangeschaft of opgebouwd.
Wanneer u vóór uw huwelijk samen met uw partner een goed aankoopt in volle eigendom, dan behoort dit goed aan u beiden toe in onverdeeldheid. Wanneer u later met deze partner trouwt onder een gemeenschapsstelsel, dan blijft dit goed haar onverdeeld karakter behouden, en maakt dit niet automatisch deel uit van het gemeenschappelijke vermogen.
Sinds 1 september 2018 kunnen toekomstige echtgenoten die vóór het aangaan van het huwelijk samen en voor gelijke delen de totaliteit van een onroerend goed in volle eigendom verwerven in de akte (aankoopakte, schenkingsakte)15 een verklaring van ‘anticipatieve inbreng’ opnemen waardoor dit onroerend goed door het loutere feit van het huwelijk tot het gemeenschappelijke vermogen zal behoren. Hierdoor is een latere inbreng in de huwelijksgemeenschap niet meer nodig.
15 Deze verklaring kan afgelegd worden in de (notariële) akte van eigendomsverkrijging of op een later tijdstip.
Het stelsel van zuivere scheiding van goederen kan aanleiding geven tot onbillijke situaties. Zo kan het gebeuren dat één van de echtgenoten aanzienlijk minder verdient dan de huwelijkspartner of diens beroepsloopbaan terugschroeft16. Als gevolg hiervan kan deze echtgenoot bij de beëindiging van het huwelijk met lege handen achterblijven. Om hieraan (deels) tegemoet te komen, is de notaris voortaan wettelijk verplicht om echtgenoten die willen huwen met een stelsel van scheiding van goederen - of die hun huwelijksstelsel willen wijzigen - uitvoerig te informeren over de mogelijke gevolgen van dit stelsel17, en moet hij hen wijzen op twee mogelijkheden om een solidariteitsclausule in te lassen in het huwelijkscontract. U bent evenwel niet verplicht om zo’n correctiemechanismen op te nemen in uw huwelijkscontract; het is m.a.w. nog steeds mogelijk om te huwen onder het stelsel van de zuivere scheiding van goederen zonder enige solidariteit te voorzien tussen de echtgenoten. Het gaat hierbij om de twee volgende beschermingsmechanismen:
16 Bijvoorbeeld wegens ziekte of om huishoudelijke taken op zich te nemen (bijv. de opvoeding van de kinderen).
17 De notaris moet uitdrukkelijk in het huwelijkscontract vermelden dat hij de echtgenoten op deze twee mogelijkheden heeft gewezen.
Een eerste mogelijkheid bestaat erin om in het huwelijkscontract een zelf uitgewerkt verrekenbeding op te nemen of aan te sluiten bij het wettelijke mechanisme van verrekening 50-50 van de aanwinsten. Het uitgangspunt van het huwelijksvermogensstelsel is dan de scheiding van goederen, maar bij de ontbinding van het huwelijk (echtscheiding, overlijden) vindt er een verrekening plaats tussen de respectievelijke eigen vermogens van de echtgenoten (“aanwinsten”)18. Zo kan de economisch zwakke echtgenoot delen in de aanwinsten die de andere echtgenoot genereerde tijdens het huwelijk, en zal de economisch sterkere echtgenoot hem of haar een geldsom moeten betalen. De financieel zwakkere echtgenoot kan dan aanspraak maken op een vordering ter waarde van de helft van de aanwinsten die gegenereerd worden tijdens het huwelijk.
18 De aanwinsten van een echtgenoot komen voort uit het verschil in waarde tussen zijn/haar eindvermogen en zijn/haar oorspronkelijk vermogen. Het is deze waardestijging die moet worden verdeeld.
heeft ook de mogelijkheid om in uw huwelijkscontract een clausule van rechterlijke billijkheidscontrole op te nemen. Dankzij deze clausule kan de economisch zwakkere echtgenoot die met lege handen dreigt achter te blijven bij de ontbinding van een stelsel van scheiding van goederen aan de familierechter vragen om een vergoeding te krijgen van zijn partner. Deze vergoeding is beperkt tot één derde van de nettowaarde van de aanwinsten van beide echtgenoten op het tijdstip van ontbinding van het huwelijk, waarvan vervolgens de nettowaarde van de persoonlijke aanwinsten van de verzoekende echtgenoot moet worden afgetrokken.
Deze vergoeding is slechts mogelijk wanneer het huwelijk ontbonden wordt door echtscheiding wegens onherstelbare ontwrichting van het huwelijk en op voorwaarde dat de omstandigheden sedert het sluiten van de huwelijksovereenkomst van scheiding van goederen voor een echtgenoot19 onvoorzien en ongunstig gewijzigd zijn. De familierechtbank zal dan op verzoek van deze echtgenoot een vergoeding kunnen toekennen om hieraan te remediëren.
19 Bijvoorbeeld wanneer een echtgenoot om gezondheidsredenen moest stoppen met werken.
Daarnaast worden sommige bepalingen die gelden voor echtgenoten gehuwd onder het wettelijk stelsel toepasselijk gemaakt op alle echtgenoten ongeacht onder welk stelsel zij gehuwd zijn, en dus ook op hen die gehuwd zijn onder een stelsel van scheiding van goederen. Tot slot wordt het verbod van verkoopovereenkomsten tussen echtgenoten opgeheven, en wordt het automatisch verval van schenkingen tussen echtgenoten in geval van ontbinding van het huwelijk door echtscheiding, afgeschaft voor echtscheidingen die ingeleid werden sinds 1 september 201820.
20 Wie na een echtscheiding een vroegere schenking aan zijn echtgenoot wenst te herroepen, zal dit voortaan uitdrukkelijk moeten doen.
Het nieuwe huwelijksvermogensrecht heeft de verdienste een antwoord te bieden op een aantal onduidelijkheden uit het verleden en biedt zo meer rechtszekerheid. Wie gehuwd is onder een gemeenschapsstelsel heeft voortaan meer duidelijkheid over het statuut van enkele belangrijke activa. Wie huwt onder het stelsel van scheiding van goederen kan in zijn huwelijkscontract beschermingsmechanismen opnemen om de economisch zwakkere echtgenoot te beschermen. De meeste bepalingen die door de nieuwe wet worden ingevoerd zijn van aanvullend recht, waardoor u er bij huwelijkscontract kan van afwijken.
Wilt u niets missen van onze beursanalyses, updates over de fiscale actualiteit en adviezen over juridische nieuwigheden? In onze kwartaalnieuwsbrief Delen Expertise brengen we al onze inzichten voor u samen in één handig overzicht, met video’s, artikels en interviews. Schrijf u in.